Wat is oedeem?
Oedeem is een overmatige ophoping van vocht in het weefsel tussen de cellen van het lichaam in. Oedeem ontstaat door een verstoord evenwicht in aan- en afvoer van vocht.
Het hele lymfesysteem valt gemakkelijk te vergelijken met een wegennet en het vocht zijn de auto’s. Als er teveel auto’s zijn en de wegen zijn intakt, zullen de wegen de auto’s niet kunnen verwerken en er ontstaat een file. Zijn het aantal auto’s normaal, maar de wegen zijn beschadigd, dan zal zich ook weer een file vormen. Door middel van kleppen in het lymfesysteem wordt ervoor gezorgd dat het vocht niet terug kan stromen. Het lymfesysteem heeft zijn eigen snelheid waarmee het vocht wordt afgevoerd. De spieren spelen een belangrijke rol als verkeersregelaars en zorgen door middel van aanspannen en ontspannen (bewegen) dat het vocht tegen de zwaartekracht in omhoog wordt gevoerd.
Vormen van oedeem
Lymfoedeem
Lymfoedeem is een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het weefsel door een verstoord aan- en afvoer van vocht. Lymfoedeem ontstaat wanneer er te weinig oedeem door het lymfesysteem wordt afgevoerd. Dit komt door een vermindering in de transportcapaciteit van het lymfesysteem zelf. Een tweede oorzaak kan zijn dat er zoveel vocht in het weefsel zit, terwijl het lymfesysteem goed werkt, dat het oedeem weer via de lymfevaatjes terug in het weefsel stroomt. Het lymfesysteem krijgt dit vocht dus niet verwerkt.
Lymfoedeem wordt onder verdeeld in primair oedeem en secundair oedeem. We spreken van primair oedeem als het oedeem veroorzaakt wordt door een afwijking in het lymfesysteem zelf, die al bij de geboorte aanwezig is. Bij secundair oedeem ligt de oorzaak van oedeemophoping buiten het lymfesysteem. Een trauma van buitenaf is de oorzaak. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verwijderen van lymfklieren na een vorm van kanker om de kans op uitzaaiingen te verkleinen.
Veneus oedeem
Veneus oedeem ontstaat door een te hoge druk in het veneuze gedeelte van de bloedsomloop, waardoor zoveel vocht uit de venen wordt geperst zodat het lymfesysteem dit niet kan verwerken. Bekende oorzaken hiervan zijn bijvoorbeeld hoge bloeddruk, trombose en spataders.
Lipoedeem
Lipoedeem is een ophoping van vet en vocht in het weefsel. Vet is een ophoping van eiwitten. Door de aanwezigheid van vet is de afvoer van het oedeem door het lymfestelsel niet optimaal.
Symptomen
- Gezwollen lichaamsdeel (pitting oedeem of non-pitting oedeem)
- Bewegingsbeperking in betreffend lichaamsdeel door oedeem. Door vocht kunnen bandjes verweken, waardoor de stevigheid/ stabiliteit in de gewrichten vermindert. Het kan ook zijn dat het oedeem te veel plaats inneemt, waardoor een beweging niet volledig kan worden gemaakt. Ten slotte kan inactiviteit of een operatie tot bewegingsbeperking leiden in relatie tot oedeem.
- Pijn
- Kleurverandering van de huid
- Huidveranderingen
- Psychische problemen
Behandeling
Oedeemfysiotherapie maakt gebruik van verschillende behandelvormen. De oedeemfysiotherapeut zal gebruik maken van manuele lymfdrainage, oefentherapie, ademhalingsoefeningen, compressietherapie in de vorm van bandageren/zwachtelen en later een therapeutisch elastische kous, adviezen m.b.t. huidverzorging en leefregels. Therapeutisch elastische kousen (‘steunkousen’) en steunmaterialen worden door ons aangemeten. Voor de behandeling is een goede afstemming nodig om een goed eindresultaat te behalen.
